Vuk BAČANOVIĆ: Osmanlije, Bošnjaci, babe i žabe... - Sarajevograd.CLICK

“Dont miks grenmadrs end frogs”! Ovim bi riječima vjerovatno završio skeč Nadrealista u Sanskom Mostu čije su opštinske vlasti organizovale proslavu 101.-godišnjice Galipoljske bitke, odnosno pobjede osmanske vojske nad silama Antante u Prvom svjetskom ratu. Proslava se održala u Donjem Kamengradu, mjestu gdje već postoji spomenik šehidima osmanske vojske sultana Mehmeda II, koji su poginuli osvajajući bosansku tvrđavu Kamengrad 1463.

„Neprilično je organizirati proslavu u znak sjećanja na pripadnike jedne okupatorske vojske, a posebno na lokaciji Donjeg Kamengrada, gdje su 1463. zbog imperijalnih interesa Osmanskog Carstva ginuli i osmanski i bosanski vojnici. Turska vlada je na tom mjestu podigla spomenik osmanskim vojnicima, a naše vlasti nisu podigle spomenik bosanskom kraljevstvu. Poltronski odnos Stranke demokratske akcije prema Turskoj prelazi svaku mjeru“, rezignirano je reagovao Enes Kurtović, član Odbora Naše stranke Sanski Most, napomenuvši da je Sanski Most od Turaka hajrovao samo neuspješnu privaizaciju ŠIP Sane, što je, opet, rezultiralo otpuštanjem 1200 radnika.

Saopštenjem se zgrozio i lokalni SDP i konstatovao da lokalna SDA u Sanskom Mostu odaje više pažnje i resursa obilježavanju pomenute bitke, nego obilježavanju i proslavi Dana državnosti BIH. “Sve što je gospoda uspjela prirediti za Dan državnosti BiH, jeste skromna svečana sjednica Općinskog vijeća sa protokolom od pola sata. Danas,18.03.016.godine je u Sanskom Most, blokirana glavna ulica i istom se viore turske zastave zbog proslave pomenute bitke.”, stoji u saopštenju.

Vjerovatno su već mnogi zaboravili izjavu bivšeg reisul-uleme IZ BiH, u povodu izlačenja neke donacije od turske vlade, da je “naša majka Turska”, od koje se, kao i od svake slične prigodničarske retorike, u BiH, bez nekog pretjeranog razloga, podigla ogromna prašina. Pa ipak, čak i uz činjenicu da nema ništa prirodnije od toga da je određena bošnjačko- muslimanska populacija naklonjenija osmanskoj, nego hrišćanskoj fuedalno-bosanskoj strani istorije i da je to u potpuno u skladu sa krajišničkim istorijskim nasljeđem južnoslovenskih naroda, nemoguće je u datom, bosanskohercegovačkom kontekstu, ne detekotivati određenu političko-identitetsku šizofreniju kada su u pitanju bošnjačko-turski odnosi. Odbornik Kurtović se pita, zbog čega nema spomenika bosanskim srednjovjekovnim vojnicima? Biće da je to upravo zbog toga što je, uprkos ratnoj i poslijeratnoj propagandi, jasno da je “srednjovjekovni” aspekt modernog bošnjačkog identiteta tek krhka glazura, nastala 1992. i koja nema nikakvog uporišta u pet stotina godina staroj tradiciji bosanskih muslimana.

Uprkos, poslijeratnom, nastojanju da se, naučno odavno prevaziđene, teze o bogumilstvu i manihejstvu bosanskog srednjovjekovlja predstave kao dokaz identitetskog kontinuiteta sa islamom, kao i pokušaju simboličkog prisvajanja interkonfesionalnih srednjovjekovnih nadgrobnika-stećaka i vladarske porodice Kotromanića (o kojima ni u jednoj bh konfesiji, izuzev djelomično kod rimokatolika, nije sačuvano ni jedno predanje, legenda ili epska pjesma), jasno je da ove konstrukcije ne mogu parirati istinskoj bošnjačkoj tradiciji. Napokon i Muhamed Hadžijahić je u svojoj studiji Od tradicije do identiteta, zaključio da su se sami bosanskohercegovački muslimani “priznavali turcima”, u smislu pripadnosi islamu:“Vjersko obilježje ovog pojma reflektovalo se u osnovnoj maksimi vjeroispovijedanja koja je glasila: ‘Ja sam turčin, mumin, muslim, hakka elhamdulillah’. Iz generacije u generaciju učili se u mektebima (osnovnim školama) šarti (mali katekizam), u kojima se identifikao turčin sa pripadnošću islama. Uobičajena zakletva bila je ‘tako mi turske vjere’, a za pobožnog muslimana govorilo se da je ‘turkovast’.” Na kraju krajeva, takvo nešto je rekao i bivši reisul-ulema Mustafa Cerić: “mi jesmo Turci, po našem povijesnom sjećanju, povijesnom određenju, identitetu islama koji su nam Turci donijeli.”

Pa ipak, u promjenama nema ničeg neobičnog. Prirodna je, zbog rata kao presudno socijalno-traumatskog događaja moderne bošnjačke istorije, kognitivna disonanca, koja se ogleda u ljubavi prema ratnoj zastavi sa ljiljanima (iako oni predstavljaju stilizirane krstove dinastije Anjou, u Bosnu dospjele u 14. vijeku, srodstvom kralja Tvrtka sa srpskim kraljem Dragutinom Nemanjićem, čija je majka Helena bila iz pobočne linije ove francuske dinastije i koji od pada kraljevstva 1463. u potpunosti nestaju iz domaće tradicije), ali i turskim zastavama sa polumjesecom koje zacrvene gradove sa bošnjačkm većinom u Federaciji BiH svaki put kada se slavi pobjeda turske fudbalske reprezentacije. Prirodno je također i svojstveno istorijskim procesima, da neki simboli postaju prevrednovani i samim time postanu nečiji, čiji do tog trenutka nisu bili, baš kao što su, npr. crveno-bijelo-plave trobojnice slavenskih zemalja postale “slavenske” preuzimanjem holandskih nacionalnih boja, koje su se, kasnije, lijepo uklopile sa francuskom nacionalno-revolucionarnom trobojkom. Prirodno je da se, u određenim politikičkim trenucima, posebno među “zakašnjelim” istočnoevropskim nacijama, miješaju babe i žabe.

Prema tome, zgroženi članovi SDP-a i Naše stranke i imaju i nemaju pravo kada svojim političkim protivnicima zamjeraju problematičnu proslavu. Imaju u tom smislu da svaka moderna nacija koja drži do sebe, ne bi trebala proslavljati tuđe pobjede, pa čak ni na simboličkoj ravni, kao što se imaju i pravo zalagati da se takve stvari izmjene. Baš kao što su svi simboli koji dolaze do nas, manje-više plod izmjena i konstrukcija datoj političkoj situaciji. Nemaju, u tom smislu da, po svaku cijenu, muslimansko stanovništvo Bosne nastoje veati za predosmanski period, posebno gubeći iz vida činjenicu da je ogrmni broj stanovnika Bosne, bez obzira da li su ostali hrišćani ili prešli na islam, zapravo potomstvo istočnohercegovačkih kolonista iz 16. i 18. stoljeća, a čije tradicije ni u kom smislu ne mog biti vezane za predosmansku Bosnu.

Napokon, ako ćemo već razglabati o konceptu moderne liberalno-demokratske nacije, on je jednako suprotstavljen i bosansko-feudalnom i osmansko-feudalnom društeno-ekonomskom uređenju, te ni jedan ni drugi ne bi trebali vrednovati van svoga istorijskog konteksta. Kako SDA-ovci, tako i njihovi kritičari. U tom smislu daleko više smisla ima onaj dio saopštenja lokalnog SDP-a koji kaže da “je u Sanskom Mostu održano II zasjedanje ZAVNOBiH-a, koje nikada nisu obilježili ni na približan način.” i da je “Frapantno je da je lokalnoj vlasti, ZAVNOBIH koje je udario temelje teritorijalnom integritetu BiH i donio deklaraciju o građanskim pravima, manje važan od bitaka koje su se odvijale hiljadama kilometara od Bosne i Hercegovine. “ Frapantno jeste, ali u zemlji u kojoj se više niko ne može dogovoriti kada joj je, zapravo, dan državnosti, odnosno nezavinosti, nije i nešto neobično. BiH je, nesumnjivo, svojevrsna laboratorija svih postmodernsitičkih grozota, koje valja preživjeti, iskusiti da bismo ih, pravovremeno, nadživjeli. Babe i žabe, će do tog trenutka, očigledno, morati zajedno.