Centar savremene politike objavio je godišnji izvještaj o stanju demokratije u Srbiji. Izvještaji se objavljuju od 2017. godine, a u analizi se napominje da ovogodišnji izvještaj odskače od prethodnih zahvaljujući značajnom broju ozbiljnih problema zbog kojih se opravdano može postaviti pitanje da li je Srbija danas i dalje demokratska zemlja, kao i da li se zbog toga udaljava od članstva u Evropskoj uniji.

 

 

– Ovaj izveštaj pokriva period u kome je stanje demokratskih institucija u Srbiji znatno nazadovalo. U njemu su održani izbori koji se mogu smatrati najspornijim još od demokratskih promena 2000. godine, budući da ih je pratio čitav niz neregularnosti i kontroverzi koje su ozbiljno uticale na njihovu demokratičnost i kompetitivnost. Obeležilo ga je i uvođenje vanrednog stanja od 15. marta do 6. maja 2020. zbog pandemije Covida-19, tokom kojeg se parlament neopravdano nije sastajao i u kome je vlast zloupotrebila pandemiju za postizanje svojih izbornih ciljeva – napominje se u analizi stanja demokratije u Srbiji 2020.

 

.@csp_ccp predstavlja 4⃣. godišnji izveštaj iz senke o stanju demokratije u Srbiji u kojem beleži ozbiljne probleme zbog kojih se postavlja pitanje da li je ?? još uvek demokratska zemlja i da li se udaljava od članstva u EU ??

? Izveštaj je dostupan na: https://t.co/SZzdN1zPsd pic.twitter.com/cytyrXo4Nc

— European Western Balkans ?? (@EWB_rs) September 28, 2020

 

Dodaje se da je veći dio opozicije u ovom periodu nastavio da bojkotuje rad Narodne skupštine, a nakon održanih izbora, koji su, također, bojkotovani od većeg broja opozicionih stranaka, izgleda izvjesno da opozicije u novom sazivu parlamenta neće ni biti.

 

Nazadovanje demokratskih institucija nije promaklo ni međunarodnim posmatračima, od kojih su neki bili izuzetno oštri. Nakon što je “Freedom House” 2019. svrstao Srbiju među “djelimično slobodne” umjesto u “slobodne zemlje”, 2020. je ova organizacija definisala Srbiju kao “tranzicioni ili hibridni režim” u svom indeksu zemalja u tranziciji.

 

Nastavljen je pad i na listi slobode medija “Reportera bez granica” (“Reporters Without Borders”), gdje Srbija danas zauzima 93. mjesto, što predstavlja pad od 39 mjesta u odnosu na 2014. godinu. Na osnovu svega, postalo je jasno da, za razliku od prethodnih godina, Srbija u junu 2020. neće otvoriti nijedno novo pregovaračko poglavlje.

 

Izbori

 

Parlamentarni izbori trebalo je da budu održani 26. aprila, ali su zbog pandemije koronavirusa prolongirani za 21. juni. U izvještaju se napominje da su uočene značajne neregularnosti i kontroverze u više aspekata, uključujući proces prikupljanja potpisa za izborne liste i rekordno poništavanje glasova na biračkim mjestima, kao i promjenu izbornih zakona u izbornoj godini.

 

– Pored toga, demokratičnost izbornog procesa dodatno su narušila dva posebna faktora. Prvo, veći deo opozicionih stranaka i pokreta odlučio je da izbore bojkotuje, navodeći kao razlog nedostatak uslova za njihovo pošteno održavanje. Drugo, postoji sumnja da je vladajuća stranka zloupotrebila situaciju izazvanu pandemijom Covida-19 radi ostvarivanja izbornih ciljeva, što je uključivalo nastavak kampanje tokom vanrednog stanja i ozbiljne navode o manipulaciji broja zaraženih i preminulih – navodi se u godišnjem izvještaju.

 

Sve ovo dovelo je do rezultata bez presedana na parlamentarnim izborima u Srbiji u posljednjih 20 godina. Koalicija oko Srpske napredne stranke osvojila je 60,65 posto glasova, dok je također vladajuća Socijalistička partija Srbije osvojila 10,38 posto.

 

U parlament je ušao još samo Srpski patriotski savez, predvođen Aleksandrom Šapićem, i to zahvaljujući spuštanju cenzusa sa pet na tri posto, kao i stranke nacionalnih manjina (mađarske, bošnjačke i albanske). Zvanična izlaznost od 48,9 posto bila je najniža od obnove višestranačja u Srbiji 1990.

 

Pored bojkota, drugi faktor koji je na negativan način utjecao na kvalitet ovog izbornog procesa, bilo je vanredno stanje, tokom kojeg je izborna kampanja formalno obustavljena, ali uprkos tome, pokazalo se da su pripadnici vladajućih partija tokom vanrednog stanja imali 91 posto zastupljenosti na televizijama s nacionalnom frekvencijom, s Aleksandrom Vučićem kao uvjerljivo najzastupljenijim akterom.

 

Parlament

 

U prethodnom izdanju “Stanja demokratije u Srbiji” zabilježeno je da je sredinom 2019. godine, nakon što je velika većina opozicionih poslanika stupila u bojkot zasjedanja Narodne skupštine, došlo do određenih poboljšanja rada parlamenta. Ona su se javila i u ovom izvještajnom periodu. Ipak, do kraja 11. saziva Narodne skupštine poslanici opozicije iz Saveza za Srbiju nisu prekinuli bojkot parlamenta, a 12. saziv, izabran 21. juna 2020, ostao je bez jasne opozicije. Zbog toga je nemoguće utvrditi da li bi do poboljšanja došlo da opozicija nije ušla u bojkot ili ga u nekom trenutku prekinula.

 

 

 

Ove činjenice dugoročno potkopavaju položaj Narodne skupštine Srbije kao ustavno ravnopravnog organa vlasti.

 

Izjave državnih zvaničnika narušavale odnose s EU

 

Pristupanje Srbije Evropskoj uniji ostao je glavni vanjskopolitički prioritet, međutim pojedine izjave državnih zvaničnika za vrijeme vanrednog stanja, mogle su ozbiljno utjecati na urušavanje povjerenja građana prema EU, a također su i otvorile prostor za snažnije djelovanje aktera izvan EU.

 

Predsjednik Republike istaknuo je da je Srbija tražila od NR Kine pomoć u medicinskom materijalu i osoblju, obećavši ovoj zemlji „vijekovno i čelično prijateljstvo“, dok je istovremeno naglasio da “evropska solidarnost ne postoji” i da je ona samo „bajka na papiru“. Režimski mediji objavljivali su na bilbordima u gradu poruke: “Hvala ti, brate Si.”

 

Civilno društvo

 

Prostor za slobodno djelovanje i razvoj organizacija civilnog društva (OCD) nastavlja trend sužavanja, uzimajući u obzir zabiljeene pritiske na istraživače, aktiviste i novinare, kampanje zastrašivanja i rušenja ugleda kroz djelovanje vladinih nevladinih organizacija i izjave državnih zvaničnika.

 

Nazadovanje je zabilježila i međunarodna mreža organizacija civilnog društva – CIVICUS, koja je prostor za djelovanje OCD u Srbiji okarakterisala kao „ometen“, svrstavši je u red zemalja s najozbiljnijim preprekama za slobodno dijelovanje OCD-a na čitavom Balkanu, a u društvu sa Mađarskom, Ukrajinom i Kazahstanom.

 

Sloboda izražavanja

 

Srbija je i u 2020. nastavila trend pada na svjetskim listama slobode izražavanja i, prema posljednjem izvještaju “Reportera bez granica”, trenutno zauzima 93. mjesto, što predstavlja najnižu poziciju od 2013. i pad od 30 mjesta.

 

U istom izvještaju se navodi da je Srbija postala država “u kojoj je često opasno biti novinar i gde lažne vijesti alarmantnom brzinom dobijaju na vidljivosti i popularnosti”. Ovaj trend primijetio je i “Freedom House” u izvještaju za 2020. godinu, u kojem je ocijenio da se sloboda medija podriva prijetnjama, nedostatkom transparentnosti vlasništva, kao i visokim nivoom cenzure.

 

U periodu od oktobra 2019. do septembra 2020. Nezavisno udruženje novinara Srbije zabilježilo je 129 pritisaka, verbalnih prijetnji, napada na imovinu i fizičkih napada na novinare. Skoro trećina napada zabilježena je u toku vanrednog stanja, dok su se čak 24 napada dogodilo u toku protesta između 7 i 11. jula ove godine, piše Direktno.rs.

 

Zamjerke na rad REM-a

 

Brojne zamjerke na rad REM-a upućivane su u periodu izborne kampanje. Jedna od njih bila je usmjerena na odluku REM-a da izda samo neobavezujuće preporuke za privatne medijske servise, dok su ranijih godina i javni i privatni elektronski mediji bili obuhvaćani obavezujućim Pravilnikom REM-a.

 

 

 

 

Još jedan problem javio se povodom izvještaja o nadzoru pružalaca medijskih usluga koji je REM proveo tokom kampanje. Sporna metodologija REM-a posebno je isticana sredinom maja, kada je utvrđeno da je od ukupnog vremena emitovanja kod svih pružalaca medijskih usluga, 15% bilo posvećeno Savezu za Srbiju, a 9% listi „Aleksandar Vučić – Za našu decu“, u kojoj nije uračunato medijsko pojavljivanje Aleksandra Vučića, koji formalno nije bio kandidat na izborima, niti je pravljena razlika između pozitivnog, neutralnog i negativnog tona.

 

Biro za društvena istraživanja (BIRODI) istakao je da metodologija REM-a nije su skladu sa međunarodnim standardima i praksama koje se poštuju u izborno-posmatračkim misijama.

 

Javni medijski servis i ekonomski faktori

 

Brojne kritike iznijete su na račun rada javnih medijskih servisa – Radio-televizije Srbije (RTS) i Radio-televizije Vojvodine (RTV), jer u periodu izborne kampanje nisu doprinijeli nepristrasnom informisanju građana, kao ni podsticanju pluralizma političkih ideja.

 

 

FOTO: Direktno.rsFOTO: Direktno.rs

 

Rezultati monitoringa CRTA-e pokazali su da su tokom prvog dijela izborne kampanje, od 4. do 16. marta 2020, stranke na vlasti imale zastupljenost od čak 91 posto ukupnog vremena pojavljivanja političkih aktera na RTS-u.

 

Kada je finansiranje u pitanju, napominje se da su 2019. tabloidna štampa i portali “Alo”, “Informer”, “Srpski telegraf”, “Kurir” i “Srbija danas” dobili najviše projekata iako su svakodnevno drastično kršili novinarski kodeks.

VUČIĆU, CRNO TI SE PIŠE: Srbija sve dalje od EU, skoro da više nije ni demokratska zemlja…